جعفر مهراد در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: روز گذشته 25 مرداد 1392، نظام رتبه بندي شانگهاي نتايج رتبه بندي دانشگاههاي تراز اول جهان را كه از يك دهه پيش آغاز شده است، منتشر كرد؛ نظام رتبه بندي شانگهاي، 500 دانشگاه را سالانه بر اساس يك روش شناختي بسيار شفاف و داده هاي قابل اعتماد رتبه بندي مي كند. نظام رتبه شانگهاي، سرآغاز نظامهاي رتبه بندي جهاني و يكي از معتبرترين نظامها است.

وي ادامه داد: در فهرست سال 2013 ميلادي، دانشگاه هاروارد رتبه اول را كسب كرده است. همچنين 10 دانشگاه برتر عبارتند از: هاروارد، استنفورد، بركلي،MIT، كمبريج، انستيتو تكنولوژي كاليفرنيا(كالتك)، پرينستون، كلمبيا، شيكاگو و آكسفورد.

سرپرست ISC درباره رتبه دانشگاههاي قاره اروپا، اظهار داشت: در قاره اروپا(به جز بريتانيا)، انستيتو فناوري زوريخ (ETH) در سوئيس با كسب رتبه 20 جهان، مقام نخست را در منطقه و در بين 20 دانشگاه و در تاريخ رتبه بندي شانگهاي به خود اختصاص داده است. دانشگاه پي ير و ماري كوري(رتبه 37) در فرانسه و دانشگاه Paris-Sud كه داراي رتبه 39 است هر دو به عنوان بهترين دانشگاه در قاره اروپا رتبه بندي شده اند.

مهراد درباره بهترين دانشگاههاي قاره آسيا و اقيانوسيه، گفت: بهترين دانشگاههاي قاره آسيا و اقيانوسه، دانشگاه توكيو با رتبه 21 جهان(مقام نخست كشوري)، و كيوتو با رتبه 26 در ژاپن، دانشگاه ملبورن با رتبه 56 (مقام نخست كشوري) در استراليا است.

وي اضافه كرد: در مجموع، 11 دانشگاه براي نخستين بار در فهرست 500 دانشگاه برتر جهان در سال 2013 ميلادي، جاي گرفته اند كه در آن بين، دانشگاه علوم و فناوري ملك عبدالله در عربستان سعودي، دانشگاه كوايمبرا در پرتغال و دانشگاه كاتوليك كره جنوبي از آن جمله اند.

اين مقام مسئول به رتبه بندي دانشگاههاي جهان در 5 رشته موضوعي نيز اشاره كرد و گفت: شانگهاي همچنين رتبه بندي سال 2013 ميلادي را در 5 رشته كلي منتشر كرده است. در اين 5 رشته 200 دانشگاه معرفي شده اند كه 5 دانشگاه برتر در هر يك از رشته هاي موضوعي عبارتند از: در علوم طبيعي و رياضيات: هاروارد، بركلي، كالتك، پرينستون و كمبريج، در مهندسي، فناوري و علوم كامپيوتر: ام.آي.تي استنفورد، بركلي، دانشگاه تگزاس در آستين، UIUC، در علوم زيستي و حياتي: هاروارد، كمبريج، ام.آي.تي، دانشگاه كاليفرنيا در سانفرانسيسكو و دانشگاه واشينگتن در سياتل، در پزشكي باليني و داروسازي: هاروارد، دانشگاه كاليفرنيا در سانفرانسيسكو، دانشگاه واشينگتن در سياتل، جانز هاپكينز و كلمبيا، در علوم اجتماعي: هاروارد، شيكاگو، استنفورد، كلمبيا و بركلي.

وي افزود: 5 دانشگاه ممتاز در 5 رشته تخصصي به اين شرح رتبه بندي شده اند: رياضيات: پرينستون، هاروارد، بركلي، استنفورد، كمبريج، پي ير و ماري كوري، فيزيك: هاروارد، ام.آي.تي، بركلي، كالتك، پرينستون، شيمي: هاروارد، بركلي، استنفورد، كمبريج، ETH،  مهندسي كامپيوتر: استنفورد،ام.آي.تي، بركلي، پرينستون، هاروارد، اقتصاد و بازرگاني: هاروارد، شيكاگو، ام.آي.تي، استنفورد، بركلي.

به گزارش مهر، مهراد همچنين اعلام كرد: از كل كشورهاي اسلامي از عربستان سعودي 4 دانشگاه به ترتيب ملك سعود در دامنه 151-200، ملك عبدالعزيز در دامنه 201-300، دانشگاه نفت و معدن ملك فهد در دامنه 301-400 و دانشگاه علوم و فناوري ملك عبدالعزيز در دامنه 401-500، و سپس از كشورهاي تركيه، ايران، مالزي و مصر به ترتيب دانشگاههاي استامبول، تهران، مالايا و قاهره  هر كدام در دامنه بين 401-500 قرار دارند.

نظام رتبه بندي شانگهاي، براي نخستين بار در سال 2003 ميلادي تاسيس شد. اين نظام از 5 شاخص برجسته از جمله دانش آموختگان و اعضاي هيئت علمي برنده جايزه نوبل و فيلد مدالها، تعداد پژوهشگران پر استناد بر اساس.آي.اس.آي، تعداد مقالات منتشر شده در مجلات نيچر و ساينس، تعداد مقالات نمايه شده در نمايه استنادي علوم و علوم اجتماعي(ISI) و عملكرد سرانه با توجه به تعداد استادان و پژوهشگران براي رتبه بندي دانشگاههاي جهان استفاده مي كند.

وي با بيان اينكه رتبه بندي شانگهاي هر سال بيش از 1000 دانشگاه را طبق اين شاخصها مطالعه و 500 دانشگاه برتر جهان را بر اين اساس معرفي مي كند، با اشاره به نتايج رتبه بندي سال 2013، اظهار داشت: در نتايج رتبه بندي سال 2013، در بين 30 دانشگاه برتر به استثناي دانشگاههاي كمبريج(رتبه 5)، آكسفورد(رتبه 10)، انستيتو تكنولوژي زوريخ(رتبه 20)، دانشگاه توكيو(رتبه 21)، دانشگاه كالج لندن(رتبه 22)، امپريال كالج علوم، فناوري و پزشكي(رتبه 24)، دانشگاه كيوتو(رتبه 26) و دانشگاه تورنتو با رتبه 28، ساير دانشگاهها به ايالات متحده اختصاص دارد.

سرپرست پايگاه استنادي علوم، درباره ساير رتبه هاي كسب شده، گفت: از رتبه 31 تا 36 نيز دانشگاههاي تراز اول آمريكا نسبت به ساير دانشگاههاي جهان برتري دارند. نخستين دانشگاه فرانسه، دانشگاههاي پي ير و ماري كوري است كه در جايگاه 37 جهان نشسته اند. دومين دانشگاه فرانسه Paris-Sud است كه حائز رتبه 39 شد، دانشگاه بريتيش كلمبيا در كانادا دومين دانشگاه اين كشور است كه جايگاه 40 را به خود اختصاص داده است.

به گفته مهراد، دانشگاه كپنهاك با رتبه 42، انستيتو كارولينيسكا در سوئد با رتبه 44، دانشگاه فني مونيخ با رتبه 50 سه دانشگاه برتر ديگر قاره اروپا( به جز بريتانيا)را تشكيل داده اند.

وي درباره رتبه ساير دانشگاهها، گفت: نخستين دانشگاه اتريش يعني اوتريخت رتبه 52 و نخستين دانشگاه استراليا يعني ملبورن رتبه 54 همچنين نخستين دانشگاه رژيم اشغالگر قدس يعني دانشگاه هبرو در اورشليم موفق به كسب رتبه 59 شده است. دانشگاه اسلو نيز با كسب رتبه 69 نخستين دانشگاه نروژ در بين 500 دانشگاه تراز اول جهان ديده مي شود. از فدراسيون روسيه دانشگاه ايالتي مسكو با كسب رتبه 79 جهان مقام نخست كشوري را از آن خود كرده است.

سرپرست پايگاه استنادي علوم درباره دانشگاههاي قاره آسيا، خاطرنشان كرد: در قاره آسيا، علاوه بر ژاپن، دانشگاه ملي تايوان دومين كشور اين قاره در رتبه اي بين 101 – 150 قرار دارد. در همين دامنه دانشگاه ملي سنگاپور و دانشگاه ملي كره جنوبي، به ترتيب سومين و چهارمين كشور آسيا موفق به حضور در بين 500 دانشگاه ممتاز جهان شده اند. در جمهوري خلق چين كه نظام رتبه شانگهاي دانشگاههاي جهان را رتبه بندي مي كند، دانشگاه فودان نخستين دانشگاهي است كه رتبه ان در دامنه اي بين 151-200 قرار دارد.

مهراد گفت: از كل كشورهاي اسلامي از عربستان سعودي 4 دانشگاه به ترتيب ملك سعود در دامنه 151-200، ملك عبدالعزيز در دامنه 201-300، دانشگاه نفت و معدن ملك فهد در دامنه 301-400 و دانشگاه علوم و فناوري ملك عبدالعزيز در دامنه 401-500، و سپس از كشورهاي تركيه، ايران، مالزي و مصر به ترتيب دانشگاههاي استامبول، تهران، مالايا و قاهره هر كدام در دامنه بين 401-500 قرار دارند.

مسئول رتبه بندي دانشگاهها و مراكز تحقيقاتي ايران درباره رتبه كشورهاي ديگر جهان، گفت: بسياري از كشورهاي جهان به جز آمريكا، آلمان، كانادا، ژاپن، استراليا، انگلستان و تعدادي از كشورهاي اروپاي غربي وضعيتي مشابه با ايران و مالزي و مصر دارند. به عنوان مثال، در جمهوري ايرلند تنها كالج كلينيكي دوبلين، از آفريقاي جنوبي دانشگاه كيپ تاون، از مجارستان دانشگاه لوراند، از هندوستان انستيتو علوم هند، از صربستان دانشگاه بلگراد و از اسلووني دانشگاه يوبليانا(سال تاسيس 1595 ميلادي) تنها چند نمونه اي از دانشگاههاي بزرگ جهان به شمار مي آيند كه هر كدام موفق به دريافت رتبه برتر و حضور در بين 500 دانشگاه ممتاز جهان شده اند.

انتقاد از بي توجهي دانشگاههاي ايراني نسبت به رتبه بنديهاي بين المللي

وي خاصرنشان كرد: نكته اي كه لازم است گفته شود تاكيد بر اين واقعيت است كه دانشگاههاي ايران به خاطر ديپلماسي علمي و تحكيم روابط بين المللي همچنين جذب دانشجو از ساير كشورهاي جهان لازم است موضوع رتبه بندي دانشگاهها را جدي تر مد نظر قرار دهند. اكنون از رتبه بندي دانشگاهها در جهان 10 سال و از رتبه بندي ISC در ايران سه سال سپري شده است. متاسفانه تجربه من به عنوان مسئول رتبه بندي دانشگاههاي كشور نشان مي دهد كه دانشگاهها رغبت چنداني براي اين موضوع با اهميت از خود نشان نمي دهند. از سوي نظام آموزش عالي كشور نيز سياست مشخصي در اين زمينه وجود ندارد. هر چند كه ISC مولود انقلاب اسلامي و نتيجه تلاشهاي پيوسته وزراي آموزش عالي كشور و نيز وزراي آموزش عالي و تحقيقات علمي كشورهاي اسلامي است، با وجود اين پاسخگويي از سوي دانشگاهها در قبال عملكرد خود تجربه بسيار ناموفقي است كه در سالهاي گذشته شاهد آن بوده ايم.

مهراد تاكيد كرد: وزارتخانه هاي علوم و بهداشت نيز نظامهاي رتبه بندي خود را توليد كرده اند اما بين معيارها و شاخصهاي موجود در نظامهاي رتبه بندي ياد شده، با رتبه بنديهاي ISC، تايمز، S، و شانگهاي، تفاوت آشكاري وجود دارد. معتقد به رشد همه جانبه دانشگاهها هستم اما بي تفاوتي دانشگاهها نسبت به رتبه بنديهاي جهاني، مطلوب و مقبول جامعه علمي جهاني نيست. نمي توان از اعتبارات و بودجه هاي عمومي و دولتي استفاده كرد اما به هنگام پاسخگويي با تعلل و كوتاهي با نظامهاي رتبه بندي دانشگاه برخورد كرد.

وي ادامه داد: در صورت وجود نظام ثبت آماري دقيق، اطمينان دارم توان علمي دانشگاههاي ايران به مراتب قوي تر و بيش از دانشگاههاي عربستان سعودي است. باز كردن درهاي دانشگاهها به روي دانشجويان خارجي از يك سو و جذب استادان و پژوهشگران برجسته جهاني توسط دانشگاههاي كشور همچنين صدور مجوز تدريس با حفظ و صيانت از زبان فارسي به زبان انگليسي مي تواند در حضور موفقيت آميز دانشگاههاي كشور اثر بخش باشد.