|
آیین‌نامه مالکیت فکری دانشگاه پیام‌نور
مقدمه
براساس سیاست‌نامه مالکیت فکری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تجاری‌سازی و عرضه محصولات دانش‌بنیان به بازار، نکته بارز و ویژگی دانشگاه‌های نسل سوم است که دانشگاه پیام‌نور می‌تواند از طریق توسعه و واگذاری حق مالکیت فکری در قالب قراردادهای واگذاری حق امتیاز و یا ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان، به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان ملی کمک کند.
آیین‌نامه مالکیت فکری حاضر براساس تعیین نوع مالکیت، حفاظت و بهره‌برداری تجاری تدوین‌شده است. این آیین‌نامه، قوانین مالکیت فکری و نحوه همکاری دانشگاه با بخش‌های صنعتی و مؤسسات تجاری و به‌طور کلی جامعه را مشخص کرده است، همچنین نحوه تقسیم سود حاصل از بهره‌برداری و تجاری‌سازی دارایی‌های فکری را ارائه می‌کند.
ماده 1: تعاریف و اختصارات
1-1- دانشگاه: منظور دانشگاه پیام‌نور است؛
2-1- شرکت دانش‌بنیان/ خلاق/ فناور مستقر در مراکز وابسته به دانشگاه: شرکتی است که با به‌کارگیری دارایی ناملموس فکری (مانند فناوری و دارایی‌های فکری) در قالب ارائه مستمر محصول یا خدمت، خلق ارزش می‌کند؛
3-1- تجاری‌سازی: هرگونه بهره‌برداری مادی از دارایی‌های فکری از قبیل فروش، واگذاری امتیاز، صدور مجوز بهره‌برداری، تجاری‌سازی در داخل دانشگاه یا تجاری‌سازی آن از طریق شرکت‌های زایشی؛
4-1- دارایی فکری به معنی اختراعات، فناوری‌ها، توسعه و بهبود مواد، ترکیبات و فرآیندها یا سایر آثار دارای حق کپی‌رایت (از قبیل انتشارات، آثار هنری و موسیقیایی و...) و حقوق مرتبط، طرح‌های صنعتی، علائم و نام‌های تجاری، نشانه‌های جغرافیایی، نقشه‌های مهندسی، داده‌های رایانه و تراشه‌های مدارهای مجتمع و همه نتایج ملموس حاصل از تحقیقات ازجمله نرم‌افزار، سخت‌افزار و تجهیزات و دانش فنی است. این دارایی از طریق ثبت اختراع داخلی یا بین‌المللی یا گواهی اسرار تجاری، در انحصار دارنده آن درآمده و از طریق قراردادهای واگذاری حق امتیاز، امکان بهره‌برداری از آن برای سایر شرکت‌ها فراهم می‌شود؛
5-1- حقوق دارایی فکری: به معنی مالکیت و حقوق مرتبط با دارایی‌های فکری نظیر پتنت، طرح‌های صنعتی، علائم تجاری، نقشه‌های مهندسی، دانش، اسرار تجاری و سایر حقوق مرتبط به دارایی‌های فکری نظیر کپی ـ رایت که ثبت‌شده یا نشده باشد؛
6-1- کارگزار مالی: نهاد مالی است که وظیفه ارائه خدمات مالی نوین مورد نیاز، جهت تجاری‌سازی را در قالب‌هایی مانند سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، تسهیلات کم‌بهره و ارائه ضمانت‌های مورد نیاز برعهده دارد؛
7-1- قرارداد تحقیقاتی: توافق‌نامه ارائه خدمات تحقیقاتی/ فناورانه/ تولیدی، قرارداد انتقال دانش فنی، انتقال مواد، حفظ محرمانگی، قرارداد مشاوره، قراردادهای بهره‌برداری امتیاز و سایر قراردادهای مرتبط به پروژه‌های تحقیقاتی و فناورانه است؛
محقق: شامل موارد زیر است:
8-1- الف. افراد شاغل در دانشگاه نظیر اعضای هیأت‌علمی یا اعضای غیرهیأت‌علمی؛
ب. دانش‌آموختگان و دانشجویان در حال تحصیل دانشگاه؛
ج. محققین مهمان افرادی که با دانشگاه در ارتباط هستند بدون این‌که عضو یا دانشجوی آن باشند. پژوهشگران مهمان می‌توانند برای اهداف مختلف شامل دوره پسا دکتری، فرصت مطالعاتی، دوره‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت آموزشی یا پژوهشی و سایر فعالیت‌های پژوهشی، در دانشگاه حضور داشته باشند؛
د. افرادی که از منابع دانشگاه استفاده می‌کنند یا کار تحقیقاتی خود را در دانشگاه انجام می‌دهند و یا در پروژه تحقیقاتی تحت نظارت دانشگاه که منابع مالی آن توسط حامیان خارج دانشگاه تأمین‌شده است، شرکت می‌کنند؛
ﻫ. پدیدآورنده: محققی که نقشی در خلق دارایی فکری دارد؛
تبصره: در خصوص اختراعات، پدیدآورنده (مخترع) فردیست که حداقل در ایجاد یکی از ادعاهای اختراع مشارکت داشته باشد.
9-1- منابع دانشگاه: به معنی هرگونه بودجه، امکانات، منابع، تجهیزات، مواد مصرفی و منابع انسانی ارائه‌شده توسط دانشگاه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم است؛
10-1- حامی: شخص حقیقی یا حقوقی ثالث (اعم از دولتی یا غیردولتی) که در کنار دانشگاه و پدیدآورنده یا پدیدآورندگان در ایجاد دارایی فکری (معمولا از طریق حمایت مالی) سهیم می‌باشد؛
11-1- شرکت زایشی: شرکتی که به‌منظور بهره‌برداری از دارایی‌های فکری و توسط دانشگاه یا یکی از ذینفعان مرتبط با دانشگاه ایجاد شده است؛
12-1- واگذاری امتیاز بهره‌برداری از دارایی فکری قراردادی است بین مالک دارایی فکری و متقاضی بهره‌برداری از آن که موجب آن قرارداد، متقاضی در قالب پرداخت مبلغی (به صورت درصدی از در آمد ناخالص حاصل از فروش محصول (مبلغی ثابت یا ترکیبی از آن دو)، مجوز بهره‌برداری از دارایی فکری را به دست می‌آورد؛
13-1- کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری: مجموعه‌ای متشکل از اعضای حقوقی و حقیقی با ترکیب ذیل که با پیشنهاد دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت و با حکم معاون پژوهش و فناوری دانشگاه، ذیل مجموعه معاونت پژوهش و فناوری منصوب شده و علاوه بر نقش مجموعه مشورتی در امور راهبردی فناوری و نوآوری، مسئولیت بررسی، تعیین و تصویب نحوه حفاظت و تجاری‌سازی تقاضاها و حل اختلافات مرتبط را برعهده دارد. در صورت وجود تقاضای ثبت اختراع، جلسه کمیته بر حسب ضرورت ثبت اظهارنامه، حداکثر ظرف 15 روز تشکیل می‌شود. صورت‌جلسات کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری با امضای اکثریت اعضاء و ابلاغ رئیس کمیته نافذ و اعمال خواهد شد.
ماده 2: اهداف
1-2- تشویق و کمک به تحقیقات علمی؛
2-2- ایجاد بستر قانونی مطمئن در طرح‌های تحقیقاتی و فناورانه مشترک با اشخاص ثالث؛
3-2- تعیین رویکردهای دانشگاه در شناسایی، مالکیت و تجاری‌سازی دارایی‌های فکری؛
4-2- حفاظت به‌موقع و کارآمد و مدیریت مؤثر دارایی‌های فکری؛
5-2- تسهیل نظارت و نگهداری دارایی‌های فکری دانشگاه؛
6-2- حصول اطمینان از توزیع عادلانه سود حاصل از تجاری‌سازی دارایی‌های فکری بین پدیدآورندگان، دانشگاه و سایر افراد یا ذینفعان سهیم در دارایی فکری؛
7-2- ایجاد انگیزه برای پژوهشگران در راستای خلق و توسعه فناوری و نوآوری‌های ارزش آفرین، تسهیل توسعه دارایی‌های فکری با ارزش برای دانشگاه و پژوهشگر، تشویق و ارتقای خلاقیت و نوآوری در دانشگاه به‌منظور کسب مزیت اقتصادی؛
8-2- ایجاد درآمد پایدار دانش‌بنیان و خلاق برای دانشگاه و کمک به تجاری‌سازی دستاوردهای محصولات دانش‌بنیان.
ماده 3: اعضای کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری
1-3- معاون فناوری و پژوهش (رییس)؛
2-3- مدیرکل دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت (دبیر)؛
3-3- مدیر مراکز نوآوری سازمان مرکزی؛
4-3- مدیرکل دفتر تحقیقات، خدمات پژوهشی و فناوری؛
5-3- مدیرکل امور دانشجویان؛
6-3- رئیس بخش علمی مربوطه (با توجه به موضوع اختراع)؛
7-3- عضو علمی رشته حقوق آشنا با حقوق مالکیت فکری به پیشنهاد معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی؛
8-3- یک عضو هیأت علمی دانشگاه با سابقه ثبت اختراع داخلی و بین‌المللی به پیشنهاد دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت؛
9-3- یک عضو هیأت علمی دانشگاه با سابقه فروش و تجاری‌سازی داخلی و بین‌المللی به پیشنهاد دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت.
ماده 4: انواع دارایی‌های فکری
1-4- این آیین‌نامه و ضوابط شامل اعضای مندرج در بند 8 ماده یک است که از تسهیلات، اعتبارات و امکانات این دانشگاه (در راستای انجام یک فعالیت تحقیقاتی در طی زمان معین که با دانشگاه همکاری دارند) استفاده می‌کنند، خواهد بود. لازم است همه این افراد در بدو استخدام، شروع تحصیل و غیره و در چارچوب قراردادهای طرح‌های تحقیقاتی، تصویب عنوان طرح پژوهشی، پایان‌نامه یا رساله، متنی مبنی بر قبول و رعایت مفاد این آیین‌نامه و ضوابط را امضاء کنند؛
2-4- دانشگاه در نتایج مادی حاصل از هرگونه دارایی فکری که بر اثر فعالیت فردی یا گروهی با استفاده از امکانات، تجهیزات، قراردادهای تحقیقاتی و ارتباط با صنعت و یا اعتبارات واگذار شده به دانشگاه یا اعتبار پژوهانه انجام شود، دارای حقوق خواهد بود، مگر این‌که در قرارداد شرایط دیگری ذکر شده باشد؛
3-4- چنان‌چه پدیدآورنده یا پدیدآورندگان ادعا کند/کنند که دارای فکری، بدون استفاده موثر از منابع و امکانات دانشگاه شده است، در صورت بررسی مدارک ادعای مذکور توسط کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری، دانشگاه به صورت مکتوب اعلام می‌کند که ادعایی را مبنی بر مالکیت آن دارایی فکری ندارد؛
4-4- میزان سهم دانشگاه، پدید آورنده یا پدیدآورندگان و حامی و نیز امکان استفاده و بهره‌برداری آن‌ها از دارایی فکری حاصله، براساس شرایط و ضوابط مندرج در ماده 5 است، مگر این‌که در قرارداد شرایط دیگری ذکر شده باشد. در کارهای گروهی، درصد سهم کلیه افرادی که در ایجاد یک دارایی فکری مشارکت داشته باشد، باید قبل از ارائه درخواست، به صورت مکتوب مشخص شود. در صورت عدم توافق و در مواردی که درصد سهم هریک از افراد مزبور مشخص نشده باشد، منافع حاصله به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد؛
5-4- افراد مشمول بند 1 این ماده که فعالیت آن‌ها، منجر به ایجاد نوعی از دارایی فکری شود، موظف هستند در اسرع وقت و قبل از هرگونه افشای اطلاعات مربوط به سایرین و یا اقدام به ثبت و نشر آن‌ها، معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه را کتباً مطلع و اطلاعات مربوط را برای آن واحد افشا کرده و هماهنگی‌های لازم را با آن به عمل آورند. رعایت این امر در قراردادهای همکاری بین افراد و دانشگاه، پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی و طرح‌های کارشناسی و تأسیس شرکت توسط افراد مشمول بند 1 این ماده نیز لازم‌الاجرا است؛
6-4- در صورتی که برای پدیدآوردن مالکیت فکری، تجهیزاتی از محل اعتبارات و یا قراردادهای تحقیقاتی دانشگاه تهیه شده باشد، آن تجهیزات با رعایت مقررات مربوط، جزء اموال اختصاصی دانشگاه است؛
7-4- چنان‌چه تخلف کارکنان، اعضای هیأت علمی و کلیه افراد مشمول بند 1 این ماده حسب تشخیص کمیته مربوطه در دانشگاه، موجب خسارت مادی یا معنوی به دانشگاه شود، دانشگاه می‌تواند موضوع را از طریق هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و انتظامی و مراجع قانونی پیگیری کند؛
8-4- در صورت ثبت نشدن مالکیت فکری، چنان‌چه نتایج به‌دست آمده به صورت یک اثر علمی مانند مقاله قابل ارائه باشد، عرضه آن همواره باید با تبیین کامل نقش دانشگاه و براساس آیین‌نامه‌های مربوط در پدیدآمدن آن اثر باشد؛
9-4- در صورت صدور پروانه بهره‌برداری، انعقاد قرارداد و حصول عوایدی از آن محل، پیش از تقسیم سود حاصل، تمامی هزینه‌های مرتبط بر فرآیند ثبت مالکیت فکری با ارائه اسناد مالی مربوط، از محل عواید حاصل از مالکیت فکری کسر و به حساب دانشگاه منظور خواهد شد؛
10-4- انواع دارایی‌های فکری مندرج در ماده 4 پس از طرح و بررسی در کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری، قابل امتیازدهی بر اساس آیین‌نامه‌های پژوهشی دانشگاه است.
ماده 5: انواع و سهم مالکیت دانشگاه از انواع دارایی‌های فکری
1-5- انواع دارایی‌های فکری:
1-1-5- دارایی فکری ناشی از سرمایه‌گذاری و یا اختصاص بودجه توسط دانشگاه؛
2-1-5- دارایی فکری ناشی از اجرای قراردادهای طرح‌های تحقیقاتی ارتباط با صنعت؛
تبصره: در صورت تبدیل نتایج تحقیق به اختراع ثبت شده، 10 درصد بالاسری طرح می‌تواند از ردیف 2 جدول این ماده تأمین شود.
3-1-5- دارایی فکری ناشی از رساله، پایان‌نامه و طرح‌های دانشجویی؛
4-1-5- دارایی فکری ناشی از حمایت و اختصاص اعتبار خارج از دانشگاه ابلاغی از سوی سازمان‌ها و دستگاه‌های حمایتی و یا شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی/ معاونت علمی ریاست جمهوری/ وزارت عتف و غیره، به کمک تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌های دانشگاه با سازمان‌ها؛
5-1-5- دارایی فکری ناشی از اعطای تسهیلات توسط دانشگاه با بازپرداخت؛
2-5- درصد مالکیت دانشگاه، پدیدآورنده یا پدیدآورندگان و حامی درخصوص انواع دارایی‌های فکری به شرح جدول ذیل است:
ردیف |
نوع دارایی فکری |
درصد مالکیت فکری |
| دانشگاه |
پدیدآورنده/گان |
حامی |
| 1 |
بند 5-1-1 |
50 |
50 |
* |
| 2 |
بند 5-1-2 |
20 |
80 |
* |
| 3 |
بند 5-1-3 |
20 |
80 |
- |
| 4 |
بند 5-1-4 |
40 |
60 |
* |
| 5 |
بند 5-1-5 |
15 |
85 |
- |
تبصره 1: اگر یک حامی بخشی از منابع مورد نیاز برای توسعه مالکیت فکری را از سایر منابع تامین کند، به نسبت درصد تامین از محل سایر منابع از سهم دانشگاه کسر و مطابق با سایر بندها اختصاص داده می‌شود.
تبصره 2: اگر در قرارداد با کارفرمای قرارداد ارتباط با صنعت، قسمتی از مالکیت فکری ایجاد شده متعلق به کارفرما باشد، سهم پدیدآورنده و دانشگاه از سهم باقیمانده به نسبت تعیین شده تعلق می‌گیرد.
تبصره 3: سهم حامی در صورت وجود، مطابق با قرارداد و یا توافق‌نامه منعقدشده به او تعلق می‌گیرد و سهم دانشگاه و پدید آورنده از سهم باقی مانده به نسبت تعیین شده تعلق می‌گیرد.
تبصره 4: اگر بخشی از هزینه‌های ساخت یا ثبت از محل اعتبار پژوهانه تأمین شود، پس از محاسبه درصد پرداختی از محل اعتبار پژوهانه نسبت به کل هزینه‌های انجام شده، نیمی از درصد محاسبه شده به عنوان حق مالکیت دارایی فکری دانشگاه در نظر گرفته می‌شود. این حق مالکیت همواره 1 درصد یا بیش از 1 درصد خواهد بود.
ماده 6: ضوابط اجرایی
1-6- دستاوردهای پژوهشی و فناوری که زمینه بهره‌برداری تجاری، کسب مجوز و پروانه تولید و یا ثبت حقوقی آن‌ها وجود دارد، توسط پدیدآورنده یا پدیدآورندگان به صورت کتبی به دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه گزارش می‌شود تا ارزیابی اولیه (از جهت ضرورت و قابلیت ثبت، امکان و نحوه تجاری‌سازی و بهره‌برداری و نیز ارزش‌گذاری دارایی فکری) انجام گیرد. این ارزیابی می‌تواند با ارجاع به سایر مؤسسات (نظیر مراجع مالکیت فکری مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) صورت گیرد، پس از این مرحله دانشگاه اقدامات لازم برای ثبت و بهره‌برداری از دارایی فکری را به عمل خواهد آورد؛
2-6- اگر دانشگاه براساس قراردادی تمام یا بخشی از حقوق دارایی فکری حاصله را به دیگری اعطا کند، باید حقوق پدیدآورنده یا پدیدآورندگان دارایی فکری مربوطه و حامی نیز در قرارداد مذکور لحاظ شود؛
3-6- هرگونه تنظیم وعقد قرارداد و موافقت‌نامه در جهت ثبت، کسب مجوز و یا بهره‌برداری تجاری از دارایی فکری مندرج در ماده 5، با ارائه اطلاعات به دانشگاه مطابق بند 6-4- (بند ذیل) و نظارت و تأیید معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه صورت می‌پذیرد و اطلاعات مربوط به آن در دانشگاه ثبت و نگهداری می‌شود؛
4-6- ارائه و افشای اطلاعات مربوط به اختراعات و نوآوری‌ها برای دانشگاه، باید به صورت شرحی مکتوب، دقیق، کامل و جامع باشد، به‌طوری‌که براساس اطلاعات ارائه شده، دستیابی به نتایج حاصله قابلیت تکرار داشته باشد. همچنین این اطلاعات باید حاوی مواردی نظیر عنوان، نام پدیدآورندگان، توضیح نام و مشخصات حامی خارج از دانشگاه، تاریخ و پایان مرحله پژوهش و طراحی و تاریخ به‌کارگیری نیز باشد؛
5-6- در پژوهش‌هایی که به تشخیص معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه قابلیت ثبت به عنوان اختراع را دارند، افشای اطلاعات و انتشار دستاوردهای پژوهشی، بعد از ثبت اختراع در مراجع قانونی یا اعلام کتبی دانشگاه مبنی بر عدم تمایل به ثبت اختراع صورت گیرد؛
6-6- هرگونه اطلاع‌رسانی و انتشار دستاوردهای پژوهشی اعم از قابل ثبت یا غیرقابل ثبت (اعم از مکتوب، شفاهی و یا الکترونیکی) توسط پدیدآورنده/ پدیدآورندگان، باید با ذکر نام دانشگاه و مطابق با بند 5-2 صورت گیرد؛
7-6- چنان‌چه دانشگاه و یا پدیدآورنده/ پدیدآورندگان دارایی فکری، نتواند و یا تمایلی به مشارکت در ثبت، کسب مجوزهای لازم و یا بهره‌برداری از دارایی فکری را نداشته باشد، می‌تواند حقوق خود را به موجب موافقت‌نامه‌ای به طرف مقابل واگذار کند که جزئیات آن در مذاکرات بین دانشگاه و پدیدآورنده/ پدیدآورندگان تعیین خواهد شد؛
8-6- در موارد مربوط به ماده 5، مخترع پس از دریافت نامه از معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه با هماهنگی دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت و جهت ثبت اختراع اقدام می‌کند.
تبصره: دانشگاه می‌تواند به هر دلیلی، حقوق خود را به پدیدآورنده واگذار کند، دانشگاه همچنان مجاز خواهد بود تا از آن اختراع پس از ثبت برای مقاصد تحقیقاتی و آموزشی به صورت غیرانحصاری، غیرقابل انتقال، غیرقابل ابطال و بدون نیاز به پرداخت حق امتیاز استفاده کند.
ماده 7: تجاری‌سازی و کسب درآمد
1-7- موضوع تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، از طریق دانشگاه و با هماهنگی دانشگاه و پدیدآورنده صورت می‌گیرد. پدید آورنده موظف است برای هماهنگی بیشتر و اقدام یکپارچه، هرگونه اقدام در این خصوص را از طریق دانشگاه و با هماهنگی دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت انجام دهد؛
2-7- برای تجاری‌سازی و درآمدزایی از دارایی‌های فکری، از طریق الگوهای ذیل عمل می‌شود:
1-2-7- مشارکت در درآمد از طریق واگذاری حق بهره‌برداری: دراین الگو، دانشگاه طی قراردادی حق بهره‌برداری از یک دارایی فکری (به صورت انحصاری و یا غیرانحصاری) را به یک شخصیت حقیقی و یا حقوقی ثالث واگذار کرده و درصدی از فروش و یا درآمد محصول را کسب می‌کند؛
2-2-7- فروش مجوز بهره‌برداری (لایسنس): در این الگو مجوز بهره‌برداری (لایسنس) دارایی فکری و حق بهره‌برداری از آن به طور کامل به یک شخص حقیقی و یا حقوقی ثالث با مبلغ مشخص فروخته می‌شود؛
3-7- در هر مورد از دارایی فکری، شرایط عقد قرارداد و واگذاری حق امتیاز یا فروش و یا تأسیس شرکت، توسط دفتر کارآفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه تدوین شده و به کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری پیشنهاد می‌شود. درصد سهم دانشگاه از قراردادها نباید از 5 درصد درآمد ناخالص سالیانه حاصله کمتر باشد. هرگونه اقدام در این خصوص، منوط به تصویب کمیته مالکیت فکری/ شورای نوآوری است.
این آیین‌نامه در 7 ماده و 7 تبصره در یکصدوسی‌وسومین جلسه شورای دانشگاه مورخ 17/09/1398 به تصویب رسید. با ابلاغ این آیین‌نامه، کلیه آیین‌نامه‌های مغایر لغو و بلااثر می‌شود./116
|